VAKIF

Hasan Hikmet BİLGİN

İSLÂMDA VAKIF

Vakıf, toplumsal değeri çok yüksek olan bir hayır kuruluşudur.

       Vakıf mülkün kendisini ve gelirini Allah c.c rızası için halkın hizmetine tahsis edilmesidir.

Vakfedenin istek ve şartlarını belirten belgeye vakfiye denir. Vakıf işlerini şartlarına uygun olarak yürüten kişiye de mütevelli denir.

Vakıf, bir sadaka i cariye şeklidir. Kur’ân-ı Kerîm’de konu ile ilgili birçok ayeti kerime vardır. “siz sevdiğiniz şeylerden Allah c.c yolunda harcayıncaya kadar, iyiliğe ulaşmış olamazsınız.”Ali İmran “92” “iyilik etmek ve fenalıktan sakınmak hususunda yardımlaşınız” maide”2” ayetleri ile Hz. peygamber as. “insanların en hayırlısı insanlara faydalı olandır.” Hadisi şerifi de konuyu teyit eder.

İslam’da ilk vakıf hicri 3. yılda Hz. Peygamber s.a.v 7 adet hurma bahçesini Müslümanların korunması için vakfetmesi oldu. Ashabı kiramdan bu yolu izleyenler oldu. Asrısaadetten sonra çeşitli İslam ülkelerinde çok sayıda cami, han, hamam, kervansaray, darüşşifa gibi eserler vakfedilmiş, birçokları zamanımıza kadar ulaşmıştır.

OSMANLILARDA VAKIF

Osmanlılar döneminde vakıf hizmetleri zirveye ulaşmıştır. Sayı ve çeşitlilik bakımından dahada gelişmiştir. Örneğin; 1530–1540 yılları arasında yapılan kayıtlara göre yalnız Anadolu eyaletinde 45 imaret, 342 camii, 1055 mescit, 110 medrese, 154 muallim hane, 1 kalender hane, 2 darulhuffaz, 75 büyük han ve kervansaray bulunduğu tespit edilmiştir. Bu tesislerde görevli “7006” kişinin iaşe ve giderleri bu vakıflar tarafından karşılanıyordu.

Yine aynı tarihlerde karaman eyaletinde 3 imaret, 75 camii, 319 mescit, 45 medrese, 272 zaviye, 2 darülhadis, 31 darulhuffaz, 4 muallim hane, 2 darüşşifa, 14 kervansaray yapıldı.

Rumiye eyaletinde ise 10 imaret, 93 camii, 218 mescit, 35 medrese, 275 zaviye, 13 muallim hane, 17 kervansaray vakıf edilmişti.

Bunlardan başka su yolları, su kemerleri, çeşmeler, sebiller, aş evleri, dul ve yetim evleri, çocuk yuvaları, kütüphaneler, darüşşifalar, türbeler, bedestenler, birçok vakıf eserlerini din ırk ayrımı gözetilmeksizin insanlığın hizmetine sunulmuş olan bu hizmetler Osmanlı iskan siyasetini kolaylaştıran önemli unsurlardan biri olmuştur.

Sonuç olarak yüzyıllar boyunca Türk İslam toplumsal düzeninin korunmasında fertler arasında sevgi ve saygı bağlarının güçlenmesinde vakıf hizmetlerinin büyük rolü olduğu şüphesizdir…

Kaynak, Osmanlı Kültür Ve Medeniyeti sh; 422.